Nguyên nhân của thất bại dịch thuật và những chiến lược ngăn chặn (P.4)

2. Thích nghi với sự chấp nhận văn hóa của ngôn ngữ đích
3. Thích nghi với các quy ước văn hóa của ngôn ngữ đích

Như đã thảo luận ở trên, những quy ước văn hóa ăn sâu bám rễ trong tâm thức của chúng ta. Những nền văn hóa tương đối đồng nhất có xu hướng xem xét cách họ làm mọi việc là “tự nhiên”, là cách duy nhất, và cũng tự nhiên là cách “tốt nhất” khi đối diện với những cách khác. Ngoài ra, điều có ý nghĩa quan trọng trong nền văn hóa này có thể sẽ chẳng có ý nghĩa gì trong nền văn hóa khác. Hãy lấy màu sắc làm ví dụ. Màu đỏ ở Trung Quốc luôn luôn ngụ ý đến hạnh phúc và được dùng rất nhiều trong đám cưới cùng như các lễ hội quan trong như Lễ hội mùa xuân. Màu trắng lại là màu dùng cho các đám tang, mặc dù ngày nay người dân một số vùng ở miền nam mặc quần áo đen và cài hoa trắng do ảnh hưởng từ phương tây. Do đó, cụm từ  Hongbaishiyin (Hồng bạch sự nhân – nghĩa đen là những dịp màu đỏ và màu trắng) cần được dịch là đám cưới và đám tang, vì người phương Tây có thể sẽ không hiểu cụm từ nếu dịch theo nghĩa đen. Đây là lúc cần phải thích nghi trong dịch thuật. Một ví dụ hay được trích dẫn nữa là mắt xanh và mắt đỏ. Trong tiếng Anh, “mắt xanh” (green-eyed) có nghĩa là ghen tị, nhưng trong tiếng Trung, khái niệm tương tự lại được biểu diễn bằng từ yanhong (nhãn hồng, nghĩa đen là mắt đỏ). Rồng là loài vật biểu tượng luôn được gắn liền với hoàng đế và hoàng tộc trong văn hóa Trung Quốc, nhưng trong sử thi tiếng Anh, rồng lại là một loài vật hung dữ và hiểm ác cần những anh hùng tiêu diệt. Do đó long mão nên được dịch là “crown”, long sàng dịch là “royal chair”, long bào dịch là “emperor’s gown”, v…v… Nếu không thích nghi như vậy, những cụm từ này vẫn có thể được hiểu theo giải nghĩa ban đầu, nhưng có thể gây khó khăn trong việc hiểu nội dung một cách trơn tru.

1. Thay thế văn hóa

Chiến lược này liên quan đến việc thay thế một sự vật hay biểu hiện văn hóa đặc trưng với một sự vật hay biểu hiện khác trong ngôn ngữ đích không có cùng nghĩa mệnh đề những có tác động tương tự tới người đọc mục tiêu.

Lợi thế chủ yếu của việc dùng chiến lược này là nó giúp người đọc có khái niệm về thứ mà họ có thể xác định, những thứ quen thuộc và hấp dẫn họ. Đã có những lời chỉ trích chiến lược này từ những người thuộc trường phái “trung thành” trong cộng đồng dịch thuật tiếng Trung. Họ lập luận rằng chiến lược thay thế này sẽ phá hủy nội dung ban đầu của văn bản. Quyết định của dịch giả phụ thuộc rất lớn vào mục đích của bản dịch. Nord (2001) đưa ra một cặp khái niệm giúp ích cho chúng ta rất nhiều:  bản dịch tài liệu ( lưu giữ bối cảnh lạ ban đầu)   và bản dịch công cụ (thích nghi với bối cảnh của văn hóa đích). Bản dịch trở thành bản dịch tài liệu hay bản dịch công cụ khi có các yếu tố văn hóa và lịch sử cùng tham gia do đó sẽ là quyết định của dịch giả. Nếu dịch giả tập trung vào việc truyền tải những đặc điểm của bản gốc, bản dịch tài liệu sẽ được chọn; nếu dịch giả chủ yếu muốn truyền tải thông tin cho giao tiếp cơ bản, bản dịch công cụ sẽ có ích hơn. Hơn nữa, nếu mục đích của bản dịch là để thực hiện một chức năng cụ thể với người đọc mục tiêu, bất cứ thứ gì cản trở mục đích này cũng sẽ dẫn đến thất bại dịch thuật. Những ví dụ trong bản dịch quảng cáo và các lĩnh vực kinh doanh khác là bằng chứng thuyết phục nhất bởi chất lượng của bản dịch sẽ quyết định doanh số bán sản phẩm. Nếu hàng hóa bán chạy, bạn xứng đáng được nhận phần công của mình.

Kết luận

Từ những thảo luận trên, chúng ta có thể đi đến một kết luận như sau. Từ điển có thể là công cụ cần thiết của dịch giả, nhưng chừng đó là không đủ. Nếu không có nhận thức mạnh mẽ về thích nghi ngôn ngữ và văn hóa, một người sẽ không bao giờ có đủ khả năng trở thành một dịch giả hay phiên dịch viên có trình độ.

DỊCH SỐ là một trong số những nhà cung cấp dịch vụ dịch thuật hàng đầu tại Hà Nội. Ngoài ra, công ty còn cung cấp dịch vụ dịch thuật đối với hơn 20 loại ngôn ngữ khác nhau. Công ty Dịch Số đáp ứng nhu cầu dịch thuật tài liệu kỹ thuật, pháp lý, học thuật, y học và marketing, cùng nhiều loại tài liệu khác. Quý khách hàng vui lòng tham khảo thêm thông tin trên website http://www.dichso.com/ hoặc liên hệ hotline +84 934 425 988.