Dịch thuật: Nghệ thuật hay khoa học?

Dịch thuật có thể là một môn khoa học khi được thực hiện bởi máy móc hay theo một cách mang tính máy móc, nhưng những bản dịch tốt lại là minh chứng của một quá trình mang nhiều tính nghệ thuật hơn.

Việc bạn có coi dịch thuật là một môn nghệ thuật hay không còn tùy vào việc bạn có phải là người cung cấp dịch vụ dịch thuật chuyên nghiệp hay không. Đối với những người không làm nghề, rõ ràng dịch thuật không phải là một loại hình nghệ thuật, mà là một nghề thủ công hay một môn khoa học bởi trong nghệ thuật, không có bộ quy tắc hay thuật toán cố định bạn có thể tuân theo.

Ví dụ, trong bất cứ nghề thủ công nào, như nghề mộc chẳng hạn, luôn có những công thức rõ ràng đặt ra. Bạn có thể chẳng hiểu gì về nguyên lý khoa học đằng sau nó, cũng chẳng có tí sáng tạo nào, nhưng vẫn có thể tạo ra những món đồ nội thất đẹp. Những món đồ này đương nhiên sẽ giống y hệt các sản phẩm đã làm ra trước đó, và làm chủ được nghề thủ công sẽ bảo đảm rằng bạn luôn có thể lặp lại những thành công giống hệt như trước đây. Với khoa học – lấy ví dụ là môn hóa học – bạn sẽ kết hợp các khía cạnh của môn thủ công (công thức, sự lặp lại, và kỹ năng) với một hiểu biết sâu sắc hơn vì sao các phản ứng lại dẫn đến những kết quả bạn quan sát được.

Còn nghệ thuật? Nghệ thuật đòi hỏi yếu tố cuối cùng – sự sáng tạo. Và đó là lý do tại sao dịch thuật lại thuộc phạm vi của một môn nghệ thuật, theo quan điểm của tôi.

Thủ công và máy móc

Dịch thuật là một nghề thủ công với những người nghiệp dư và máy móc: Một cặp mã phải được nối với nhau. Bằng cách kết nối hệ thống từ ngữ và ngữ pháp với nhau, bạn có thể tạo ra những thuật toán cho ra bản dịch về cơ bản là chính xác và hữu dụng. Nhưng bất cứ ai dùng Internet và đã đọc qua những bản dịch này đều có thể làm chứng là chúng còn rất lâu mới đạt chất lượng cao. Chúng đã được tạo ra, nhưng thiếu linh hồn và nhịp điệu cũng như những âm vang, nghe thiếu tự nhiên, và không bao giờ có thể phù hợp với cách nói của người bản ngữ.

Nghệ thuật dịch thuật

Đó là lý do tại sao tôi tin rằng dịch thuật là một nghệ thuật. Bởi vì, một khi bạn đã vượt qua những khía cạnh thuật toán trong dịch thuật, bạn sẽ đến một vùng đất mới, nơi lựa chọn từ ngữ, cách hiểu ngữ pháp và sự hòa hợp của giọng điệu và văn phong có thể thay đổi hoàn toàn một văn bản từ nghĩa này sang nghĩa khác, bất chấp là từ ngữ được dùng vẫn tương tự nhau.

Sau cùng, các dịch giả vận dụng những trải nghiệm và tính cách riêng của mình vào mọi bản dịch họ thực hiện, và thường thì chúng ta được nhờ cậy để giải thích ý nghĩa đích thực của văn bản gốc. Điều này không phải lúc nào cũng dễ dàng và đòi hỏi phải có sự sáng tạo. Đôi khi bạn phải tưởng tượng ra tác giả của văn bản gốc như một nhân vật và đưa vào nhân vật ấy những nét tính cách thể hiện trong giọng điệu và văn phong của họ. Theo một cách nào đó, đây là chuyện viễn tưởng, và sẽ gây rủi ro là dịch giả sẽ đưa quan điểm hay thái độ của chính họ vào thay vì những ý nghĩa được dự định ban đầu.

Nhưng tôi tin đó là rủi ro khiến các dịch giả là những người nghệ sĩ. Bởi vì, chúng ta tạo ra một tác phẩm mới mỗi lần thực hiện một bản dịch, dù dựa trên văn bản gốc, nhưng vẫn là một thứ hoàn toàn khác biệt. Không cần biết chúng ta cố bám sát giọng điệu, ý định hay nội dung của bản gốc thế nào, chúng ta không thể ngăn được việc tạo ra một vài khía cạnh của riêng mình trong bản dịch – và bằng cách đó, chúng ta đã bước vào thế giới của lao động sáng tạo.

DỊCH SỐ là một trong số những nhà cung cấp dịch vụ dịch thuật hàng đầu tại Hà Nội. Ngoài ra, công ty còn cung cấp dịch vụ dịch thuật đối với hơn 20 loại ngôn ngữ khác nhau. Công ty Dịch Số đáp ứng nhu cầu dịch thuật tài liệu kỹ thuật, pháp lý, học thuật, y học và marketing, cùng nhiều loại tài liệu khác. Quý khách hàng vui lòng tham khảo thêm thông tin trên website http://www.dichso.com/ hoặc liên hệ hotline +84 934 425 988.