Mạng lưới toàn cầu và dịch giả (P.1)

Khái quát

Trong thị trường dịch thuật ngày nay với rất nhiều công việc trực tuyến và hạn chót sát nút, Internet đã trở thành một trong những nguồn lực mới mà các dịch giả thường xuyên sử dụng để tiếp cận những thông tin liên quan đến dịch thuật một cách dễ dàng và nhanh chóng. Tài nguyên dịch thuật trực tuyến mà các dịch giả có thể tìm kiếm trải rộng từ bảng từ vựng đến kho ngữ liệu. Tuy nhiên, đây không phải ứng dụng duy nhất của mạng lưới toàn cầu (World Wide Web) cho người dịch. Trong thực tế, bản thân mạng lưới Web đã là một nguồn thông tin ngôn ngữ hết sức quý giá cho dịch giả nếu so với những gì có trong từ điển. Cốt lõi cách ứng dụng mạng lưới Web như một nguồn thông tin ngôn ngữ dựa trên khái niệm coi mạng lưới này như một kho ngữ liệu. Nghiên cứu này thảo luận về khái niệm mạng lưới web là một kho ngữ liệu và phát triển các ứng dụng của mạng lưới toàn cầu với dịch giả.

1.0. GIỚI THIỆU

Không cần phải nghi ngờ, Internet là một trong những phát minh vĩ đại nhất thế kỷ 20 có tác động to lớn tới cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Nó không chỉ giúp việc truy cập thông tin được dễ dàng hơn, mà còn đưa ra một cách giao tiếp mới khắp toàn cầu. Nguồn thông tin giá trị này có rất nhiều thứ mà dịch giả có thể tận dụng. Nghiên cứu này sẽ đi sâu vào những ứng dụng của Internet với dịch giả , tập trung vào khái niệm mạng lưới Web như một kho ngữ liệu khổng lồ cũng như những ý nghĩa của nó với dịch giả.

2.0 MẠNG LƯỚI WEB CÓ GÌ DÀNH CHO DỊCH GIẢ?

Những năm trước đây, từ điển và máy đánh chữ đã từng là những người bạn tốt nhất của các dịch giả. Tuy nhiên ngày nay, những chiếc máy tính kết nối Internet dường như đã trở thành vật bất ly thân của các dịch giả. Kết quả một cuộc khảo sát sâu rộng năm 2005 của dự án do EU tài trợ (dự án MeLLANGE [1]) cho thấy, khoảng 95% số người tham gia khảo sát là sinh viên ngành dịch thuật và dịch giả chuyên nghiệp sử dụng mạng lưới Web để thực hiện các công việc liên quan đến dịch thuật. Thực tế, có thể khẳng định rằng mạng lưới Web đã trở thành một nguồn lực mới cho dịch giả ngày nay. Hãy cùng xem mạng lưới này có thể cung cấp cho dịch giả những gì.

2.1 TỪ ĐIỂN TRỰC TUYẾN, NGÂN HÀNG TỪ VỰNG VÀ THUẬT NGỮ

Có rất nhiều từ điển, bảng từ vựng và ngân hàng thuật ngữ ở nhiều ngôn ngữ và lĩnh vực khác nhau có thể truy cập miễn phí trên Internet, và được người dùng trên khắp thế giới dễ dàng tiếp cận. Do đó, có thể coi Internet là một thư viện ảo với số lượng lớn từ điển, bảng từ vựng và ngân hàng thuật ngữ ở nhiều ngôn ngữ và lĩnh vực chuyên môn khác nhau cho các dịch giả toàn cầu. Mặc dù trước đây, dịch giả có thể phải từ bỏ sự tiện nghi ấm cúng ở nhà hoặc văn phòng để tiếp cận với những nguồn lực này, hoặc phải đầu tư rất nhiều để sở hữu chúng, nhưng giờ đây, dịch giả chỉ cần với tay ra là có được tất cả các nguồn lực này.

2.2 INTERNET NHƯ MỘT PHƯƠNG TIỆN TRUYỀN THÔNG

Bản chất trực tuyến là đặc điểm nổi bật nhất của thị trường dịch thuật ngày nay. Một số lượng đáng kể các công việc dịch thuật hiện nay được đăng tải trên các cổng thông tin dịch thuật trực tuyến, nơi dịch giả từ khắp nơi trên thế giới có thể báo giá và tìm việc làm. Ngoài việc là một trong những công cụ phục vụ dịch thuật như từ điển, bảng từ vựng, v…v… Internet có thể trở thành kênh chính cho khách hàng và dịch giả giao tiếp và làm việc với nhau.

Với Internet trong tầm tay, dịch giả có thể nhận công việc từ khách hàng trên khắp thế giới. Như Aula (năm 2005: 134) đã nêu, “trước đây, dịch giả chỉ có mặt và cung cấp dịch vụ tại một khu vực địa lý cụ thể. Những giới hạn như vậy giờ không còn nữa; thực tế, hầu hết các dịch vụ dịch thuật hiện được cung cấp qua Internet.” Nói cách khác, Internet đã thay đổi đáng kể bản chất của thị trường dịch thuật.

2.3 MẠNG LƯỚI WEB VỚI VAI TRÒ NGUỒN LỰC XÂY DỰNG KHO NGỮ LIỆU

Quay trở lại với vai trò thiết yếu của Internet là nguồn cung cấp tài nguyên. Công việc của dịch giả trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn bằng cách xây dựng kho ngữ liệu như một công cụ dịch thuật. Đối với công cụ này, một kho ngữ liệu DIY (Do-It-Yourself – tự làm) sẽ đặc biệt hữu dụng với dịch giả.

Một kho ngữ liệu DIY được định nghĩa là “một tập hợp các tài liệu trên Internet hay chính xác hơn là trên các trang web ở định dạng HTML được tùy biến như một phản ứng với một văn bản cụ thể cần dịch”, tức là một kho ngữ liệu mở và dùng một lần (Zanettin 2002:  242). Kho ngữ liệu DIY thực tế được biên soạn để trả lời một câu hỏi cụ thể mà người tạo lập có và do đó chúng thường bị bỏ đi sau khi nhu cầu đã được đáp ứng (Fletcher: 2004).

Mạng lưới toàn cầu thường được dùng như nguồn chính để lấy các văn bản cho kho ngữ liệu DIY, mặc dù các nguồn khác như kho lưu trữ văn bản các loại, như báo chí hay CD-ROM cũng có thể được sử dụng. Có rất nhiều cách tiếp cận khác nhau với việc sử dụng mạng lưới Web để xây dựng kho ngữ liệu DIY. Tuy nhiên, nền tảng căn bản vẫn giống nhau: các công cụ tìm kiếm thông thường được dùng để tìm các văn bản có liên quan để đưa vào kho ngữ liệu DIY.

Kho ngữ liệu DIY dùng một lần có một lợi thế quan trọng hơn so với những kho ngữ liệu lớn và dùng nhiều lần: rất dễ xây dựng chúng. Điều này có nghĩa là những dịch giả không thể tiếp cận với các kho ngữ liệu đã được tạo lập sẵn vẫn có thể hưởng những ích lợi của kho ngữ liệu bằng cách tự lập cho mình một kho ngữ liệu dùng một lần. Kho ngữ liệu DIY đặc biệt có ích với những dịch giả làm việc với những ngôn ngữ ít phổ biến, bởi kho ngữ liệu tạo lập sẵn cho các ngôn ngữ này thường hạn chế. Ví dụ, một dịch giả dịch sang tiếng Malay có thể không dễ tiếp cận được với các kho ngữ liệu tiếng Malay. Tuy nhiên, dịch giả có thể dễ dàng xây dựng kho ngữ liệu tiếng Malay của mình bằng cách thu thập các văn bản tiếng Malay trên mạng.

2.4 HỆ THỐNG DỊCH TRỰC TUYẾN

Có rất nhiều hệ thống dịch thuật máy (MT) miễn phí trên Internet. Mặc dù các hệ thông MT trực tuyến này nhìn chung được dự định là dành cho những người dùng không chuyên và không thường xuyên sử dụng, chúng cũng có thể có ích với quá trình dịch thuật chuyên nghiệp. Babelfish, Systran, SDL Free Translation và Google Translate là một vài trong số những hệ thống dịch máy nổi tiếng nhất trên mạng.

 2.5 MẠNG LƯỚI TOÀN CẦU LÀ MỘT KHO NGỮ LIỆU LỚN

Bản thân mạng lưới Web có thể được coi là một nguồn thông tin liên quan đến dịch thuật giá trị cho các dịch giả. Nếu coi mạng lưới này như một kho ngữ liệu văn bản lớn trong nhiều ngôn ngữ, dịch giả có thể trích xuất những thông tin liên quan đến công việc dịch thuật có giá trị từ đây bằng cách dùng công cụ tìm kiếm hoặc đối chiếu. Trước khi đi sâu hơn vào vấn đề này, cần làm rõ khái niệm mạng lưới web là một kho ngữ liệu.

(Còn tiếp)

DỊCH SỐ là một trong số những nhà cung cấp dịch vụ dịch thuật hàng đầu tại Hà Nội. Ngoài ra, công ty còn cung cấp dịch vụ dịch thuật đối với hơn 20 loại ngôn ngữ khác nhau. Công ty Dịch Số đáp ứng nhu cầu dịch thuật tài liệu kỹ thuật, pháp lý, học thuật, y học và marketing, cùng nhiều loại tài liệu khác. Quý khách hàng vui lòng tham khảo thêm thông tin trên website http://www.dichso.com/ hoặc liên hệ hotline +84 934 425 988.